Wat zijn vrije radicalen en hoe ontstaan ze?

Over vrije radicalen wordt veel gezegd en beweerd. Maar wat zijn vrije radicalen eigenlijk?

Hoe ontstaan ze en wat hebben antioxidanten ermee te maken? Op deze vragen geven we antwoord in dit artikel.

Wat zijn vrije radicalen?

Vrije radicalen zijn moleculen met een ongepaard elektron [1,2]. Dat klinkt misschien technisch, dus laten we stap voor stap doornemen wat dit betekent.

We beginnen deze uitleg bij het grootste niveau (het molecuul) en eindigen bij het kleinste niveau (het elektron).

Dit is belangrijk om te weten:

1. Een molecuul is het kleinste stukje van een stof dat alle eigenschappen van die stof bezit. Zo bestaat water uit watermoleculen.
2. Een molecuul is opgebouwd uit atomen. Een watermolecuul bestaat bijvoorbeeld uit 2 waterstofatomen en 1 zuurstofatoom.
3. Een atoom bestaat onder andere uit elektronen. Deze elektronen bevinden zich vaak in paren rond de kern van een atoom.

Wanneer noemen we een molecuul een vrije radicaal? Dat is wanneer het molecuul een ongepaard elektron heeft.

Het molecuul is hierdoor instabiel. Het gevolg is dat het ongepaarde elektron op zoek gaat naar een ander elektron om hiermee een paar te vormen.

Hierdoor zal de vrije radicaal sneller reageren met andere moleculen, wat weer van invloed kan zijn op die moleculen.

Hoe ontstaan vrije radicalen?

Vrije radicalen ontstaan op 2 manieren, namelijk:

• Als bijproduct van normale processen in je lichaam
• Als gevolg van schadelijke invloeden van buitenaf

Hieronder beschrijven we hoe dit in zijn werk gaat.

1. Vrije radicalen als bijproduct

Tijdens de stofwisseling ontstaan vrije radicalen als bijproduct van normale processen in je lichaam [2-4].

Bijvoorbeeld tijdens de afbraak van voedingsstoffen. Zo ontstaan vrije radicalen bij de verbranding van:

• Vetten
• Suikers
• Eiwitten

Ook enzymen kunnen vrije radicalen vormen, als bijproduct tijdens de omzetting van stoffen in je lever.

Daarnaast worden vrije radicalen gevormd wanneer je aan het sporten bent.

2. Vrije radicalen door invloeden van buitenaf

Radicalen kunnen ook gevormd worden als gevolg van schadelijke invloeden. Je kunt dan denken aan [5-7]:

• Luchtvervuiling
• Alcoholgebruik
• Roken
• Blootstelling aan zonlicht
• Stresssituaties

Ook ongezonde voeding kan bijdragen aan de vorming van vrije radicalen. Hieronder lees je hoe dat werkt.

Vrije radicalen en voeding

Soms zorgt voeding voor het ontstaan van vrije radicalen in je lichaam.

Voorbeelden van voeding die kan bijdragen aan de vorming van vrije radicalen zijn [8,9]:

• Fastfood
• Bepaalde bewerkte voeding

Dit heeft onder andere te maken met de ingrediënten die worden gebruikt bij deze typen voeding.

Maar ook de bereidingswijze kan bijdragen aan de vorming van vrije radicalen. Denk bijvoorbeeld aan het frituren van eten [10,11].

Belangrijk dus om vooral gezonde en verse voeding te eten, en natuurlijk goed te variëren.

Benieuwd hoe je dat doet? Lees dan het artikel gezond en gevarieerd eten.

Vrije radicalen en antioxidanten

De term ‘antioxidant’ is een verzamelnaam voor vitamines, mineralen en andere stoffen die cellen en weefsels in je lichaam beschermen tegen vrije radicalen.

Er bestaan allerlei soorten antioxidanten die allemaal verschillende functies hebben.

Sommige antioxidanten maakt je lichaam zelf aan, anderen haal je uit voeding.

Antioxidanten zitten vooral in plantaardige voeding. Ze zorgen voor de kleur van groente en fruit, denk bijvoorbeeld aan (oranje) wortels of (felrode) acerola.

Andere voedingsmiddelen die veel antioxidanten bevatten, zijn onder andere:

• Pure chocolade
• Pecannoten
• Blauwe bessen
• Aardbeien
• Bepaalde kruiden en specerijen, zoals kurkuma en kruidnagel

Benieuwd naar meer bronnen? In ons overzichtsartikel over antioxidanten vind je 25 antioxidantrijke voedingsmiddelen.

Samenvatting

In dit artikel zijn we ingegaan op de vraag: wat zijn vrije radicalen?

Vrije radicalen zijn moleculen met een ongepaard elektron. Hierdoor wordt het molecuul instabiel en zal het sneller reageren met andere moleculen.

Vrije radicalen ontstaan op twee manieren, namelijk:

1. Als bijproduct van normale processen in je lichaam
2. Als gevolg van schadelijke invloeden van buitenaf

Bij de eerste categorie hebben we het over je stofwisseling, bijvoorbeeld het verbranden van vetten, suikers en eiwitten.

De tweede categorie gaat over zaken van buitenaf, zoals:

• Luchtvervuiling
• Alcoholgebruik
• Roken
• Zonlicht
• Stresssituaties

Ook ongezonde voeding kan bijdragen aan de vorming van vrije radicalen.

Je kunt dan denken aan fastfood en bewerkte voedingsmiddelen.

Een gezond en gevarieerd voedingspatroon is daarom belangrijk.

Ook omdat je je lichaam hiermee voorziet van antioxidanten, die de effecten van vrije radicalen indammen.

Antioxidanten zitten vooral in plantaardige voeding. Ze zorgen voor de (felle of diepgekleurde) kleur van groente en fruit.